Beograd ima najpovoljnije cene, potom sledi Niš, dok je najskuplje u Novom Sadu. To pokazuje istraživanje na uzorku od 60 namirnica u po tri supermarketa u tri najveća grada.
METODOLOGIJA:
#Kriterijumi
#Namirnice
#Marketi
#Indeks
This article was funded in part by a grant from the United States Department of State. The opinions, findings and conclusions stated herein are those of the author and do not ne cessarily reflect those of the United States Department of State
„Indeks odstupanja“: Pozitivni brojevi – znači da je skuplje
Za svaku od 60 namirnica izračunata je prosečna cena, a zatim je za svaki od 3 grada posebno izračunato odstupanje od te prosečne cene. Vrednosti koji su iznad nule u grafikonima označavaju grad koji je skuplji od proseka, dok negativno odstupanje pokazuje da su ti gradovi ima povoljnije cene.
Iako su razlike male, uzorak od 60 namirnica, Indeks odstupanja u više grupa pokazuje, da je Beograd jeftiniji od Niša i Novog Sada. Niš i Beograd pokazuju ukupan Indeks sa negativnim brojevima što znači da su namirnice nešto niže od prosečnih. Novi Sad ima znatno više cene u ovoj konkurenciji.
U narednim grafikonima je prikaz po grupama namirnica.
Niš ima najskuplji po cenama za brašno
U ovu grupu stavili smo 7 srodnih namirnica. Niš ima pozitivan Indeks odstupanja što znači da je skuplji u odnosu na Novi Sad koji je u „zlatnoj sredini“, dok Beogradu ima najpovoljnije cene za ovu grupu.
#Brašno/Testo/Žitarice
| Beli hleb | 38.65din | 33.32din | 34.99din | 35.66din |
| Kukuruzno brašno | 49.99din | 49.99din | 49.99din | 49.99din |
| Makaroni – Mini | 51.32din | 56.99din | 56.49din | 54.93din |
| Brašno tip 400 (meko) | 54.99din | 59.32din | 59.32din | 57.88din |
| Špageti | 52.32din | 55.99din | 65.99din | 58.10din |
| Pirinač | 172.66din | 154.32din | 159.32din | 162.10din |
| Smrznuti Žu-Žu (prazan) | 217.32din | 240.32din | 252.99din | 236.88din |
Male razlike u cenama za voće i povrće
U grupu za voće i povrće (sveže, smrznuto, konzervirano) stavili smo 16 namirnica. Razlike između gradova su male, ali je kao i u prethodnoj kategoriji Niš – najskuplji, a potom slede Novi Sad i Beograd.
#Voće&Povrće
| Crni luk (zlatnožuti) | 30.66din | 30.66din | 32.32din | 31.21din |
| Krompir (crveni) | 36.66din | 41.66din | 37.99din | 38.77din |
| Krompir (beli) | 37.99din | 44.66din | 42.99din | 41.88din |
| Jabuke (ajdared) | 63.32din | 66.66din | 63.32din | 64.43din |
| Mandarine | 87.49din | 89.99din | 94.99din | 90.82din |
| Pomorandže | 99.99din | 99.99din | 93.32din | 97.77din |
| Šampinjoni (sveži) | 109.99din | 92.32din | 92.32din | 98.21din |
| Grašak (zamrznuti) | 104.66din | 105.66din | 108.32din | 106.21din |
| Mešano VP za čorbu (zamrznuto) | 105.99din | 109.99din | 108.99din | 108.32din |
| Paradajz sok | 103.99din | 104.99din | 119.49din | 109.49din |
| Boranija (zamrznuta) zelena | 111.99din | 116.32din | 113.99din | 114.10din |
| Banane | 139.66din | 139.66din | 142.99din | 140.77din |
| Limun | 136.66din | 136.66din | 153.32din | 142.21din |
| Krastavac u tegli | 201.99din | 157.99din | 154.99din | 171.66din |
| Paradajz | 179.99din | 179.99din | 179.99din | 179.99din |
| Pasulj (gradištanac) | 286.66din | 283.32din | 297.49din | 289.16din |
Beograd ima najveće cene za ovu grupu
Ova grupa proizvoda ima najmanji broj namirnica (4) pa možda zato i nije najreprezentativnija. Ujedno ovo je i jedina grupa namirnica u kojoj je Beograd najskuplji, a Novi Sad najpovoljniji.
#Riba
| Sardine u ulju (konzerva) | 108.99din | 113.99din | 114.99din | 112.66din |
| Riblji štapići | 173.66din | 183.32din | 170.32din | 175.77din |
| Tunjevina u komadu (konzerva) | 202.99din | 162.99din | 185.49din | 183.82din |
| Oslić (filet) | 465.94din | 464.99din | 479.99din | 470.31din |
U Nišu najskuplje meso i mesne prerađevine
Za ovu možda i najpopularniju grupu među potrošačima u koju smo uključili 9 namirnica – najskuplji je Niš, zatim Novi Sad koji je na granci prosečnih cena, dok je Beograd najpovoljniji.
#Meso
| Pašteta jetrena | 81.66din | 82.66din | 79.99din | 81.43din |
| Viršle | 117.32din | 131.32din | 134.66din | 127.77din |
| Pile (celo/upakovano) | 344.99din | 359.99din | 299.99din | 334.99din |
| Svinjsko meso I kat.(but) | 423.32din | 399.99din | 400.00din | 407.77din |
| Alpska kobasica | 496.49din | 559.63din | 417.33din | 491.15din |
| Juneće meso I kat (but) | 672.49din | 654.99din | 657.50din | 661.66din |
| Šunka stišnjena | 780.66din | 782.99din | 919.66din | 827.77din |
| Kobasica čajna | 1129.32din | 561.32din | 1171.32din | 953.99din |
| Slanina suva (pančeta) | 748.32din | 1474.00din | 1507.99din | 1243.44din |
Mleko, sirevi i slični proizvodi najnepovoljniji u Novom Sadu
U ovoj grupi proizvoda ima najviše razlike u cenama od grada do grada. Najskupli je Novi Sad, potom slede Niš i Beograd koji su približnih visina cena. U uzorku su 7 namirnica.
#Mleko
| Pavlaka (kisela čaša) | 38.66din | 43.99din | 30.80din | 37.81din |
| Mleko sveže 2.8mm | 76.14din | 84.99din | 71.66din | 77.60din |
| Mleko trajno 2.8mm | 82.32din | 92.99din | 81.99din | 85.77din |
| Jogurt 2.8mm | 88.39din | 105.47din | 83.85din | 92.57din |
| Sir mladi | 164.99din | 175.99din | 244.99din | 195.32din |
| Kačkavalj – sir 45% m.m | 846.66din | 1052.66din | 808.66din | 902.66din |
| Gauda – sir 45% m.m | 863.32din | 1037.99din | 865.99din | 922.43din |
Grupa ostale namirnice najskuplje u Novom Sadu
U ovu grupu namirnica je 17 artikala. Veliki uzorak je pokazao iste rezultate kao i celokupno istraživanje. Najskuplji je Novi Sad, potom sledi Niš, a onda Beograd kao najpovoljniji.
#Ostalo
| So kuhinjska | 31.32din | 32.99din | 32.66din | 32.32din |
| Supa bistra kokošija | 28.99din | 39.66din | 29.32din | 32.66din |
| Gazirana voda | 39.32din | 39.66din | 39.66din | 39.55din |
| Majonez | 53.32din | 54.99din | 54.99din | 54.43din |
| Margarin za mešanje (stoni) | 59.99din | 56.66din | 52.99din | 56.55din |
| Šećer u kristalu | 60.32din | 58.99din | 58.96din | 59.42din |
| Sirće alkoholno | 59.66din | 60.99din | 62.66din | 61.10din |
| Čokolada za kuvanje | 51.66din | 76.99din | 62.99din | 63.88din |
| Dodatak jelima | 55.99din | 75.32din | 68.32din | 66.55din |
| Voćni sok breskva | 78.99din | 80.66din | 78.99din | 79.55din |
| Kečap blagi | 87.99din | 86.99din | 86.66din | 87.21din |
| Ulje | 110.99din | 107.32din | 110.99din | 109.77din |
| Negazirana voda | 123.99din | 133.99din | 120.99din | 126.32din |
| Margarin za mazanje (mlečni) | 146.99din | 148.99din | 145.66din | 147.21din |
| Jaja B klasa | 152.66din | 161.32din | 152.32din | 155.43din |
| Kafa | 205.66din | 189.32din | 204.99din | 199.99din |
| Krem slatki | 675.49din | 656.99din | 700.99din | 677.82din |
Kriterijumi
Cene su proveravane u tri trgovinska lanca istog formata (Dis, Idea i Maxi) u sva tri grada. Rezulteat je dobijen tako što su proveravane cene namirnica po istim kriterijumima u svim trgovinskim lancima i u svim gradovima. Za svaku od 60 namirnica iz uzorka izračunata je prosečna cena u svakom gradu. Na osnovu formula “Indeks odstupanja od prosečnih cena”.
U cilju kvalitetnije analize obračunavali smo i indeks odstupanja po grupama namirnica: (#Brašno/Testo/Žitarice – #Voće&Povrće, #Zamrzivač&Špajz, #Riba, #Meso&Mesne , #Mleko&Mlečne i #Ostalo)
Odabir namirnica
Monitoring cena radimo po principima koje su uspostavile organizacije potrošača članice Krovne asocijacije potrošača u EU (BEUC) tako što se stavljamo u ulogu potrošača. To znači da odlazimo u prodavnice nenajavljeno i beležimo samo redovne cene bez akcijskih ponuda koje traju kratak vremenski period. Od 60 namirnica koji sačinjavaju uzorak, 34 su istog proizvođača i količine, odnosno veličine pakovanja. Od toga 23 namirnice čine one koje su najjeftinije u ponudi ali takođe iste količine i veličine pakovanja(data šansa trgovačkim robnim markama) izuzev za sveže voće i povrće i sveže meso gde je uzimana u obzir cena po kilogramu, odnosno i kategorija kvaliteta. Ovi parametri uvek važe za sve trgovinske lance i sve gradove
Odabir trgovinskih lanaca
U ovoj kategoriji je potrošačkim organizacijama u Srbiji teško da sprovode kriterijume BEUC-a. Jasno da je tržište Srbije prilično zatvoreno jer oskudeva u zdravoj konkurenciji, pa su trgovinski lanci kod nas su i po formatima i po lokacijama samo naočigled teško uporedivi. Uz sve to vlasnici marketa se ne pridržavaju Pravilnika o klasifikaciji trgovinskih formata („sl. glasnik rs“, br. 47/2011) već postoje brojne klasifikacije kao što su “megamarket”, “ekspres”, “super”, “ekstra” i slično – što ne samo da nije u skladu sa Pravilnikom već može da dovede potrošače u zabludu. Uz to iskustvo APOS-a koji monitoringe cena sprovodi više godina, pokazuje da se, bez obzira na format trgovinskog lanca, dogodi da market koji ima najpovoljnije meso i mesne prerađevine ima istovremeno najskuplje voće i povrće.